Cứ mỗi độ Tết đến Xuân về, nhiều người Việt Nam vẫn không quên lên chùa thắp hương, cầu cho mình sức khỏe bình an, may mắn và hạnh phúc. Trong những ngày đầu năm mới, đặc biệt là sau giây phút đón Giao thừa, người ta đi chùa là để hướng con người nghĩ đến cái tâm tốt lành, hướng thiện, đức từ bi, trí tuệ của nhà Phật.
Người Việt chúng ta cũng tin rằng, đi lễ chùa đầu năm không đơn giản chỉ để ước nguyện, mà đó còn là khoảnh khắc để con người hòa mình vào chốn tâm linh, bỏ lại phía sau bao vất vả trong cuộc mưu sinh. Hòa vào dòng người đi lễ, mỗi người trong chúng ta sẽ cảm nhận được sự giao hòa của trời - đất.
Đi chùa xin lộc đầu năm
Cho lòng thanh thản, cho tâm an lành.
Cửa chùa, đất Phật là nơi bình an, thanh tịnh, nên mọi người đến chùa để tìm sự bình an, gạt bỏ đi những muộn phiền, lo âu của năm cũ và cầu mong những may mắn, hạnh phúc trong năm mới. Người Việt đến chùa với nhiều mục đích khác nhau, người thì cầu tài, cầu lộc, cầu duyên; người thì cầu bình an, sức khỏe cho bản thân và những người trong gia đình. Cũng có những người đến chùa chỉ để tìm lấy những giây phút bình yên nhằm xua tan đi những lo toan bộn bề trong cuộc sống. Nhưng nói chung, khi đến chùa mọi người đều mang theo tấm lòng thành kính, từ đó họ tìm được đến với đức tin, sự thanh thản, bình an trong tâm hồn.
Về nơi cửa Phật, giữa không gian thanh tịnh, mùi khói nhang, sắc màu của đèn hoa, trước dáng vẻ uy nghi của những bức tượng phật sơn son thếp vàng, cùng tiếng chuông mõ ngân theo lời kinh của quý tăng, ni, tất cả quyện vào nhau tạo nên một bầu không khí yên ả, thanh tịnh khiến cho tâm hồn mỗi người chúng ta cảm thấy nhẹ nhàng và thanh thản hơn.
Tuy là cùng là một hình thức đi lễ chùa đầu năm nhưng ở hai miền Nam - Bắc có những nét đặc trưng khác nhau.
Đối với người miền Bắc, khi đi chùa đầu năm thường phải có đồ lễ, hoặc hương hoa. Theo lệ thường, mâm lễ bao giờ cũng đủ cả hương, hoa, tiền vàng và một tờ sớ viết bằng chữ nho, ghi những điều cầu mong của gia chủ cho một năm vạn sự như ý. Đặc biệt, trong lời văn khấn của người miền Bắc thường có vần, có điệu, âm vực thì trầm bổng. Khi thể hiện, lời khấn nghe như thơ, như nhạc ngân nga trong không gian u huyền của đình chùa, tạo nên sự linh thiêng, hư ảo.
Còn đối với người miền Nam, việc hành lễ đơn giản hơn, đầu năm đi lễ chùa thường không phải đem theo đồ lễ, nếu có cũng chỉ là hoa quả chứ không bao giờ có đồ mặn (xôi, thịt) như người miền Bắc. Lời khấn cũng đơn giản, không câu nệ văn vẻ. Người lên chùa ước gì thì cầu đó, không nhất thiết phải dùng sớ bằng chữ nho. Cách khấn như thế người ta hay gọi là khấn nôm.
Tục đi đến chùa làm lễ sau đó hái về một nhánh cây đem về gọi là hái Lộc, hoặc đốt một nén hương rồi đem về cắm trên bàn thờ gia tiên gọi là Hương Lộc. Họ tin rằng xin được Lộc của trời đất thần Phật ban cho thì sẽ làm ăn phát đạt quanh năm.
Theo quan niệm của người xưa, không có loài nào sinh sôi nảy nở và có sức sống mãnh liệt như loài cây. Mỗi độ Xuân về, những chồi non nhú lên thể hiện sức sống tràn đầy sinh lực. Do đó, người ta đi xin lộc đêm giao thừa là để cầu mong có được sức sống dẻo dai, mạnh khỏe và có ích như loài cây.
Vào dịp đầu năm, người dân thường ghé lại các đình, chùa để xin một nhánh non đem về treo trước cửa nhà hoặc chưng trên bàn thờ gia tiên với hy vọng rước được phước lộc về cho gia đình. Cành lộc được chọn thường là loại cây có phong cách, dáng dấp của người quân tử, thể hiện được sự bao dung và nhân ái. Cũng theo phong tục cổ truyền và quan niệm của người xưa, lộc Xuân hái từ những cây như đa, sung, xanh, si sẽ đem lại những kết quả tốt đẹp nhất. Còn hái lộc từ cây tùng, cúc, trúc, mai sẽ mang lại niềm vui, hạnh phúc và sức khỏe cho mọi người trong gia đình.
Bên cạnh đó có nhiều người thay vì hái lộc cành cây, lại xin lộc tại các các chùa bằng các đốt một nắm hương hoặc một cây hương lớn, đứng khấn vái trước bàn thờ, rồi mang hương đó cắm tại bình hương bàn thờ Tổ tiên hoặc bàn thờ Thổ công ở nhà. Ngọn lửa tượng trưng cho sự phát đạt. Lấy lửa tự các nơi thờ tự mang về, tức là xin Phật phù hộ cho được phát đạt tốt lộc quanh năm. Trong lúc mang nắm hương từ nơi thờ tự trở về, nhiều khi gặp gió, nắm hương bốc cháy, người ta tin đó là một điềm tốt báo trước sự may mắn quanh năm. Thường những người làm ăn buôn bán hay xin hương lộc tại các nơi thờ tự.
Ngày nay, việc đi lễ chùa xin lộc đầu năm có nhiều biến tướng, nhiều khi còn phản văn hóa. Nhiều người đã mang cái “tục tâm” vào chùa, đặt tiền thật, tiền giả lên bàn tam bảo, đặt tiền lễ vào tay tượng, lòng tượng, (thậm chí bỏ cả vào miệng tượng), rồi nhiều người lại thản nhiên hóa vàng ngay trong khuôn viên của chùa.
Vào chùa lễ Phật cốt yếu là để đi tìm sự an lạc trong tâm thái, song nhiều người đến lễ chùa lại chủ yếu là cầu xin phúc lợi cá nhân. Và nhiều bạn trẻ đi lễ chùa những vẫn mặc những trang phục gây nhiều phản cảm phạm giới bất kính, gây uế tạp nơi cửa Phật vì vậy chúng ta cần phải có ý thức hơn trong việc bảo vệ và phát huy văn hóa tâm linh nơi cửa Phật như một nét đẹp của văn hóa truyền thống bao đời của dân tộc.
